Sunday, June 26, 2011

"Kung ang tula ay isa lamang”


ni jesus santiago

Kung ang tula ay isa lamang
pumpon ng mga salita,
nanaisin ko pang ako'y bigyan
ng isang taling kangkong
dili kaya'y isang bungkos
ng mga talbos ng kamote
na pinupol sa kung aling pusalian
o inumit sa bilao
ng kung sinong maggugulay,
pagkat ako'y nagugutom
at ang bituka'y walang ilong,
walang mata.
Malaon nang pinamanhid
ng dalita ang panlasa
kaya huwag,
mga pinagpipitaganang makata
ng bayan ko,
huwag ninyo akong alukin
ng mga taludtod
kung ang tula ay isa lamang
pumpon ng mga salita.

mula sa tula ni Jesus Manuel Santiago

Ang tula ay damdaming nakapaloob sa mga piling salita.      Sinasabing ang tula ay maaring masulat na ‘sang upuan lamang, sa madaling salita’y  madaling gawin. Ayon nga kay Alexander Sinitsit kapag nakasulat ka ng tula ay para ka lang isang batang nang-aagaw ng laruan sa kapwa mo bata, kapag nakasulat ka naman ng isang kuwento ay para kang mandurukot o snatcher, pero kapag nakasulat ka ng isang nobela para ka ng Bank rubberier.  Pero hindi lahat ay ganito ang pagtingin sa tula. Ang tula ay isang uri ng ating mayamang panitikan, masarap man o manibalang ang lasa ay isa paring obra.
Ngunit paano nga kung ang tula ay isa lamang pumpon lamang ng mga salita? Gaya ng paksain sa tulang ito, “ kung ang tula ay isa lamang”   sa unang linya palang sinabi na kung ang tula ay pumpon lamang ng mga salita ay mabuti pang bigyan na lang siya ng isang taling kangkong o bungkos ng mga talbos ng kamote na sa kung saan lang tumutubo ngunit mas makabubusog sa kanyang tiyan.
          Ang ganitong mambabasa ng tula ay uhaw sa karunungan at gutom sa kaalaman. Gayon nga’y ang sikmurang gutom ay walang ilong at mata. Kaya’t hindi mapanglililo ng mga mababangong salita, magagarbong taludtud at mahuhusay na paghahabi ng wika. Masarap ngunit hindi nabubusog.
Anong damdamin nga ba ang makapupukaw sa bayan?        Binubulag ng sistema ang mga tao, kaya’t  kay husay at mangyaring mabuhay ang mga tulang naglalantad ng katotohanan, lumalaban sa inhustisya at nagmumulat sa piniringang mata ng masa. Sa tulang, “ Sa Napakaingat na makata” ni Prof Rogelio Ordones ay may puntong: ang makatang nagtatago ng katotohanan at takot na magpalaganap nito’y walang kahihinatnang manunulat, walang lugar ang karuwagan sa isang mahusay na manunulat. Maraming sakit ang  lipunan, maraming suliranin ang lipunan, maraming dapat na ihayag,  patotohanan, at iulat sa bayan.
Kaalinsabay ang sustansyang hinahanap sa isang magaling na tula. Mensahe ang pinahahalagahan ng isang manunulat, bagamat nakatutulong rin ang porma sa kasiningan ay hindi ito ang dapat mamayani. Yung mensahing mananatili o uukilkil sa kaisipan ng mga babasa. Yung mensahing may sustansyang hindi basta basta lang mawawala sa gunita. Yung mga tula sa pag-ibig o romansa, tumatagal ba sa panahon? Hindi. Parang making love rin, saglit lang. subalit ang mensahing maglulunsad ng pagbabago, ng pagkamulat, ay mananatili hanggat ang lipunan ay may sintomas ng ganitong sakit.
 Lunsuran ng masustansyang tula ay ang mayamang minahan ng brilyante ng karunungan -ang masa. Para sa mambabasa kung bakit tayo sumusulat, at ang kalakhang mambabasa ay ang karaniwang masa.       Sa gayon ang bawat tula ay hindi na isa lamang pumpon ng mga salita. Mas malinamnam pa sa anuman, makakain, malulusaw sa tiyan, ngunit hindi ilalabas ng butas sa puwetan.

Saturday, June 25, 2011

Idealismo en Cerebro de Loco

Viva! Sunador de la Mancha
ikampay sa panagimpan mga alaala ng pag-asa
kalumbaya'y miminsang masawata
sa palad itatakda, itatadhana

Viva! Caballero en Rapido Caballo
suot-suot kalasag ng konkretong idealismo
hawak-hawak espadang nabaliko
ng nakatatawang kontraryo
habang sa paglalakbay
patungong de kahoy na kastilyo
magaganap
kaganapan ng pagiging ganap
na kabalyero

Viva! Yelmo de Oro en Cerebro Loco
sa daan ang liwanag, Dulcineang pinipintuho
halimuyak ng sampaguita
ang poso-negro't estero
sa kalasag ng kabaliwang ito
nasasagka kahit anong pagkabaho

Viva! Caballero, tocar la estrella
at sa pag-abot na ito
ako si Sanchong todo saludo
habang isinisigaw, "Viva!
Viva! Sueño de la Mancha, Viva!
huwag lang magising sa katotohanan



na lahat ay haraya



Friday, June 17, 2011

Pagtahol ng Asong Askal


Kumakahol-kahol
na parang ulol
sa mga pahayagan, peryodiko
habang binabantayan, pinagtatakpan
mga magnanakaw na amo

nang minsang nakihanay
sa mga Bulldog at K9 sa palasyo
naging komentarista minsan
ng nasyunal isyu
naging tuta ka na ng kung sino
at nang hainan ng papuri at pabuya
nabahag iyong buntot
alembong ng amuyong
na mapilit, mapilipit at mamaniobra
ang pagtahol ng katotohanan ng balita

At asong kalye kang tunay
sa iyong paglalaway
pagbabantay sa bayan
sa bayang paglilingkuran
naging pagbabantay
sa butong kinatatakaman
sa onor de adornong magbabantayog
ng iyong pangalan

sa pagkawag-kawag
ng mahabang buntot
humusay ang maniobra
tumahol-tahol nang tahimik
tuwinang maaamoy
alingasaw ng inhustisya
ng mga lisya at baliko
nagbihis anyo
mga salitang imberso at retaso
sa mga pahayagan, peryodiko

Bow! Aw! Aw!
Kapalit ng enbelop
na puno ng ginintuang buto.

Thursday, June 16, 2011

J-PEPA o kung mabilis napatupad ang Japan-Philippines Economic Partnership Agreement


Ilang ulit nagkislapan ang mga ilaw sa loob ng silid na iyon. Nahinto saglit ang mga nakaputing kamisetang pang-mag-aaral ng medisina, sa kanilang pag-eeksperimento sa pinag-aaralang bangkay. Nagsigalawan ang mga larawan sa dingding, nanginginig; Mga larawan ng medicinal arts, maliban sa pinakatatanging larawan ng isang Geisha na may nakatitik na Haiku; Ang mga kasangkapan sa lamesa: Istetoskopyo, sphygmomanometer,maykroskopyo at iba't ibang gamit –mga instrumentong pangmanggagamot. Naman ay palakas nang palakas ang panginginig ng buong silid, nagsipagbagsakan, at nangagbasagan. Lahat ay nakikisabay sa panginginig ng paligid.
"Hold on! Don't panic! please don’t panic!" paulit-ulit na sambit ng matabang babaeng nakaputing kasuotang pangmanggagamot, at sinundan ng wikang hindi maintindihan ni Dhea. Naiintindihan niya kung ano ang nagyayari. Itong sinasabi lang ng haponesang instruktor na nagwika ng kanyang linggwahe ang hindi niya naintindihan.
Nang maintindihan niyang kailangan niyang gumalaw sa kinatatayuan dahil kung hindi'y babagsakan siya ng mga tipak ng bato, mula sa mabilis na nagkakalamat na kisame at pader, ay agad sumilong siya sa ilalim ng lamesa, gaya ng ginawa rin ng kanyang kamag-aaral.
   
Naiintindihan niya iyon. Ang hindi niya lang maintindihan ay kung bakit may kakaiba siyang nararamdaman. Kung bakit hindi siya makadama ng kung anumang kabang dapat maramdaman sa ganoong sitwasyon.
Hindi ito gaya noong hindi niya maintindihan ang sarili nang magdalawang-isip pang tanggapin ang alok sa kanyang libreng paaral sa ibang bansa. Para sa iba, malaking pribelehiyo ang inaalok sa gaya niyang may pangarap makapagtapos ng kolehiyo. Lalo't ang nais niyang pagnu-Nursing. Nais niya ito para sa kanyang ina. Pangarap talaga ng kanyang ina ang makatapos ng Nursing noong dalaga pa ito o maging sa kasalukuyan, lamang sa hindi inaasahang pagbubuntis, hindi nakatapos  ng sekondarya nang magalaw ito ng naging tatay niya ngayon -isang gabing pista sa Brgy. 185, lungsod Kalookan. Kaya mula noon, ang pangarap ng ina ay naisapinta na lang sa langit, sa kawalan. Na nakakamit at nahahawakan ng kanyang ina tuwing mamimintana ito, tuwing mapatatanaw sa kalangitan.
Kaya ninais ni Dhea ang mag-Nursing, nang tuparin  niya ang pangarap ng ina. Ang kanyang ina na nagtitinda ng lugaw sa umaga at naglalabada sa hapon; at isa ring dahilan ang makalayo sa paningin ng kanyang amang nagsusugal sa umaga at lasing naman sa hapon. Gayundin  nang patuloy niyang mapag-aral ang tatlong nakababatang kapatid. Hanggang kolehiyo rin sana. Nang magkaroon ng magandang buhay, ng mariwasang buhay.

Kaya noong maswerteng napili ng Philippine Overseas Employment Administration (POEA)ang kanyang ipinasang aplikasyon na para sa libreng paaral ng Nursing, para sa ipapadala sa Japan, waring nagbukas ang bintana ng langit para kay Dhea. Higit na ngang nakatulong ang kalahating porsyentong diskwentro ng Tuiton Fee sa paaralang pinapasukan, siya pa ang napili, mula sa ilang libong mag-aaral na nag-aaplay sa programang naisip ng pamahalaan. Napili siya bilang isa sa ipapadalang estudyanteng mag-aaral ng Nursing sa bansa ng mga Hapon. Libre ang buong pag-aaral, may allowance pa at sa pandinig ng malakolonyal na pag-iisip ng mga Pilipino -abroad kaya iyon.
Nang malaman niyang napili siya, agad niyang nadama ang kakaibang kaba. Maraming kaisipan ang nagtalo sa kanyang isip: Unang beses na makasasakay ng eruplano -kinakabahan siya; Makaaalis sa sinilangang isinusumpang barung barong -kinakabahan siya; Magdesisyon kung tatanggapin ba niya ang alok, kahit kusa siyang nag-aplay  -kinakabahan siya; Ang iwan ang ina sa pangangalaga ng masong kamay ng kanyang ama. Dangang paulit-ulit nahahampas sa pader ang mukha ng ina. Ang kamaong kinatatakutan niya na nasubukan niya noong pigilan, tanggalin sa pagkakasabunot sa buhok ng ina. " Tama na po 'tay, tumigil na po kayo!" ang awat niya hanggang sa natumba siya sa biglang pagkasampal sa kanya ng ama. Naumpog pa ang ulo sa bangkitong kahoy nang siya'y nasipa at bumalibag sa dakong pinaglalabahan ng kanyang ina, ngunit hindi niya ininda. Hindi niya na kayang atimin ang walang habas na pambubuntal nito. Sa tuwing makikita ni Dhea ang paghampas ng mukha ng ina sa pader. Agad ang pag-agos ng luha sa mga mata, ang dugo sa natamong galos,sugat, biyak na nguso, katawang puros pasa at ang labis na kapayatan ng ina. Tatakbo siya upang dumamay. May bigay kapanatagan sa matinding sakit, hirap, kirot at hapdi...
Lahat ng ito, dahil sa kanyang ama. Sa masong kamay  ng  ama na minsan nang dumapo sa kinaiingatang balat. Alam niya, nang minsang kahimbingan ng pagtulog  ay naramdaman niyang may gumagapang na kung ano sa kanyang katawan, gumagapang sa kanyang hita, sa kanyang dibdib, hanggang sa kanyang pag-aari. Napabalikwas siya.Dali-daling napabangon, madilim ang paligid.Wala nang sindi ang gasera. Mahimbing namang nakahiga ang kanyang mga kapatid  at kanyang ama na nakayakap sa kanyang ina. Palibhasa para silang Tinapa o sardinas sa pwestong iyon, siksikan. Hilerang nakahiga sa sahig  na nilatagan lang ng karton at butas-butas na banig. Nananaginip ba siya?Alam niya ang kamay ng kanyang ama: mabigat, magaspang.Walang dudang haplos nga iyon ng isang demonyo, naisip niya. Buong magdamag siyang gising, hindi na makabalik sa pagtulog. Hanggang sa maisipan niyang pumunta sa kusina. Kinuha ang matalas na kutsilyo. Pulido ang talim pagkat bagong hasa.Binalak niya -ngunit kinakabahan siya.

Ilang araw bago ang pinal na desisyon sa kanyang pag-alis, nabasag ang palayok niyang tangan na biglang nabitiwan noong minsang magsaing. Natapon sa sahig ang kakarampot na butil ng bigas nang makita niyang bumagsak sa sahig ang bunsong kapatid. Kasabay ng paggulong ng boteng may laman ng likidong gamit na paningas ng kahoy na panluto. Bumubula ang bibig at nangingisay ang kapatid niyang bunso. Dali-daling isinugod ito sa ospital ng kanyang paaralan. May kilala siyang Doktor doon. Ang Doktor na naging profesor niya sa isang asignatura. Ito ang Doktor na binigyan niya ng sulat  na pinagkapuyatan noong isang gabing hindi siya makatulog sa gitna ng pagdedesisyon kung dapat ba siyang umalis. Isang sulat ng pamamaalam para sa kanyang nararamdaman. Nakalagay rin sa sulat ang kanyang pagtatapat ng hindi niya masabi-sabi noon pa dahil sa labis na kaba at takot. Dalawang lihim na matagal na ring itinago: Una, ang sabihing nagbunga noon ang kanilang ginawa; Ikalawa: ang nagawa niyang pagpapalaglag sa kanyang dinadala.

Lumapit ang Doktor. Napansin ni Dhea na nag-iba na ang dating kislap sa mga mata na madalas ipukol ng Doktor sa kanya noon. Nakainom ng gaas ang kanyang kapatid, paliwag ng Doktor.“Mabuti’t naagapan at nalapatan mo ng paunang lunas Ms. Hedhedia. Ayos na siya ngayon…” dugtong ng doctor pero hindi rumirehistro sa pang-unawa niya ang mga sinasabi nito. Palibhasa’y may ibang katanungang nahahabi  sa kanyang isip. Pipigilan mo ba ako?Nais niyang itanong.Kahibangan.Pipigilan? Natahi niya na noon ang konklusyon na lahat ay haraya. Isang ilusyon. Isang matamis na ilusyon...

May iniabot ang Doktor –reseta ng gamot na dapat ipainom sa kapatid subalit makailang saglit siyang napatanga. Hindi niya magawang makuha ang pilas ng papel. Hindi dahil sa wala naman siyang sapat na salapi para bilihin ang anumang gamut na nakasulat doon (o hindi lang iyon) kundi dahil may iba siyang nais makuha, na ibigay ng Doktor. Humakbang siya papalapit dito.At muli niyang natikman ang gayong pakiramdam.Mariing pagkasiil ng halik. Gaya noong unang pagkakataon na isip lang ang nagpapagana sa indayog ng emosyon. Sa emosyon ng indayog. Sa malagkit na libog ng Doktor na may hawak noon ng kanyang pagkapasa sa asignatura. Subalit nang malaon ay kinasabikan ng mga labi, ilang beses hinanap-hanap ng kanyang pagkatao ang ibayong pakiramdam.
Lumapat ang palad ng Doktor sa kanyang pisngi. Agad na pamumula, na nagbunga ng biglang pagkapinid ng matamis na sandaling ito para kay Dhea. Sa pagkabigla, hindi niya malaman ang dapat gawin o sabihin. At gayun nga, tumakbo siyang lumuluha, papalabas ng ospital na iyon ng Santo Agustinong matatagpuan sa Maynila.

Noon din, inimpake niya ang dadalhing damit, ang lalamanin ng kanyang bagahe.
“nababasa na ‘yang mga damit mo ‘te” lumapit ang kanyang kapatid na lalaki. Hawak niya noon ang puting kasuotang pang-Nursing. Pinahid ang nangingilid na likido sa mga mata.
Bigla itong yumakap sa kanya, “kelan ka po aalis?” ani nito.
Wari namang sinakmal siya ng kirot sa tanong ng kapatid at ang simbuyo ng damdamin ay tumupok sa mabigat niyang nararamdaman.
“Magpakabait ka Intoy, tutulungan mo si inang, ha!” at ginantihan niya ng mas mahigpit pang yakap ang kanyang kapatid na wala na ring patid sa pag-iyak.
“Opo ate. Gagawin ko”
Bukas din ay magpapaalam siya sa lahat ng malapit sa kanya, sa lahat ng kakilala. Mag-aaral siya sa Japan. Dala ang pangarap na makapagsuot ng puting kasuotan. Matawag na isang Professional Registered Nurse, makapaglingkod sa mga tao –iyon lamang ay sa ibang bansa rin. Ayos lang, masikip na rin naman ang mga ospital sa Pilipinas. Mabuti nga’t naisipan ng Gobyerno ang ganitong proyekto? Pagkat alam ni Dhea na halos wala na rin naming mapapasukan ang libu-libong nagtatapos ng Nursing sa iba’t ibang paaralan ng bansa,  pribado man o pampubliko. Oo, nga’t malaki rin ang mundo ng Call Center, malaki ang sahod para sa pamantayan ng mga Pilipinong nasanay sa sobrang babang pasahod ng isang partikular na kumpanya. Kaysa naman matapos na pagkagastusan ang pag-aaral ay matitingga lang sa bahay pagkat wala pang trabahong angkop sa kanilang kursong kinukuha.
                Kaya aalis si Dhea. Buo na ang kanyang Desisyong mag-aral sa bansang Japan. Para sa wakas matupad ang pangarap na magkaroon ng magandang trabaho.
Bahagdan ng rason sa ginawang desisyon:
80% - libre ang pag-aaral.Hindi na mahihirapan ang magulang.
10% - Siguradong makakapagtrabaho pagkagradweyt (sa Japan nga lamang)
5%  - susog ng kakilala
2% - Abroad kaya iyon (state sites)
2% - Mainit (at magulo) sa Pilipinas
1% - Totally Broken Hearted

Nalalaglag ang talulot ng Cherry blossom nang dumating siya sa bansang iyon. Marami ang bago na dapat niyang kasanayan; bagong kultura, bagong temperatura, bagong buhay, bagong pakikisalamuha sa mga taong may estrangherong linggwahe sa kanyang pandinig. Kakaibang pakiramdam sa biglaang mga bago sa kanyang buhay.

Isang lumang araw sa loob ng silid-aralan habang tangan ang estetoskopyo, sa harap ng isang pinag-aaralang bangkay –noo’y nailagak ito nang nag-aagaw buhay, ngunit nang wala nang naisustento ang pamilya para sa mintina ng gamutan ay pinabayaan na.  iniwan at hindi na binalikan. Kaya’t naging specimen ng mga nag-aaral ng panggagamot nang bawian tuluyan ng buhay.
Nang mga sandaling iyon, may kakaiba siyang nararamdaman. May kaisipang kumakatok sa pinto ng kanyang isipan habang pinagmamasdan ang hubad na bangkay sa kanyang harapan. Nagsasalita naman ang matabang singkit na babae pero hindi niya ito masyadong maunawaan. May ibang boses siyang naririnig, nakakakiliti ang tunog na iyon sa kanyang isip –ang halinghing ng mga Oh at Ahh na sinasamahan pa ng paglangitngit ng kama; marahas na kalikot sa kanyang kabuuan na nagpapataas ng kanyang balahibo. Ang indayog ng mabagal na orasan sa piling ng lalaking itinatangi ng kanyang pagkababae. Naroon pa nga at gumuguhit sa pisara ang tagpong iyon sa kanyang balintataw. Ngunit biglang naging literal ang indayog. Ang indayog ng tagpong ito ay waring lumilikha ng panginginig ng puting pisara, sa kanilang harap. Kasunod namang nagsigalawan ang mga kagamitang pang medisina sa lamesa. Nanginginig ang mga larawan sa dingding: mga medisinal arts at ang larawan ng isang Geisha na nakasuot ng estetoskopyo at may nakasulat na tula sa gilid nito. Nagpahigpit ang kapit ng mga nasa loob. Nagsitilian.Palahaw ng kaba at takot. Hindi malaman kung saan pupunta ang ilan. Sumasabay ang buong katawan sa panginginig ng mga bagay-bagay. Nama’y palakas ng palakas ang panginginig ng buong silid. Nagsisipagbagsakan ang mga bagay na maaaring bumagsak at ang lahat ay nakikisabay sa matinding panginginig ng paligid. Sumilong sila sa ilalim ng mga mesa.  Makasaglit na nagpatay-sindi naman ang mga fluorescent sa dingding na mabilis na nagkakalamat, bumibitak. At nagsipagbagsakan na ngang tuluyan ang mga bahagi ng pader. Ganun-ganun lang nang nawalan ng malay-tao ang mga nailibing nang buhay.

Nagpanting sa tenga ng Pilipinas ang balitang 7.3 magnitutong lindol ang yumanig sa hilagang-silangan ng Tokyo, Japan at kasabay ng Tsunaming  lumamon sa milyun-milyong ari-arian, libu-libong tao at daan-daang kabahayan, pasilidad at mga gusali. Kumalat ang balita sa mga telebisyon, onlayn balita, radio, at mga pahayagan. Matapos ay ang hindi magkandaugaga sa pakikipag-ugnayan ang bansa para alamin ang kalagayan, mabigyan ng tulong ang mga naroong OFW’s.
Sumabog pa ang balitang pagkakaroon ng tagas sa plantang nuclear ng Japan at nangamba naman sa maaaring apekto nito sa katawan ng mga Pilipinong konserbatibo sa kalinisan at kalusugan: nagsuot ng Gas Mask, maya’t mayang check-up sa personal na Doktor ay pahid dito, pahid doon ng mga kung anu-anong mga gamot na inirereseta ng mga hindi nananamantalang Doktor.

Sa kabilang banda, may isang batang busabos na naglalakad sa bundok ng basura, wala siyang alam sa delubyong naganap sa bansa ng mga hapon. Ang alam niya ay kailangan niyang makahanap ng maipanglalaman sa sikmurang malimit ang pagkalam. Nang mga sandaling iyon ng pagkakalkal ng basura ay napansin niya ang isang ibong pabulusok. Sinundan niya ng tingin kung saan babagsak ang ibong iyon na nahiwalay sa langaylangayan ng mga kauring ibong nagmula sa Japan. At doon, malaking ibon ang nakita niyang kakawag-kawag pa ang pakpak. Nanghihina ito kaya’t madaling nahuli ng bata.Kumuha siya ng tali at iginapos ang dalawang paa ng ibon. Masaya siyang bumalik sa kanilang barung-barong at at tuwang-tuwa itong ipapakita sa naabutan niyang iyang kasalukuyang naglalaba.
“Inay, me nahuli akong ibon,” aniya na hindi maalis ang pagkakangiti sa mukha. “may pagkain na po tayo nay”
“Intoy! Saan mo naman nakuha ‘yan?” agad tumayo ang ina at inihinto ang pagkukusot ng damit.
“hulog po ng langit. Nakita ko pong nalaglag mula sa langit e, me tumirador po ‘ata” aniya.
Matapos ay may sumilay na ngiti sa kanilang mukha. Niluto ang ibon sa dalawang putahe .prito at sinabawan. Mga ilang saglit lang, naging masarap ang hapunan ng pamilya ng batang iyon. Bihira silang makatikim ng anumang karne ng hayop. Kaya’t sarap na sarap sila. Nakadalawang plato ng kanin ang bunsong sakitin; ginanahan si Intoy na nakadalawa’t kalahating plato naman –nagpaunahan pa silang tatlong makaunang matapos; habang tuwang-tuwa namang pinagmamasdan ang maganang pagkain ang kanyang mga anak, nitong inang sarap na sarap na rin sa kinakain; at nagawa niya pang pagbukuran ng pagkain ang asawang batid niya ay mayamaya lang ay darating na rin at sa kanya ay maghahanap ng makakain.
Lumipas ang ilang saglit, matapos mabusog, dumighay at mabundat ang mga tiyan ay napakamot ng leeg ang batang si Intoy. Naramdaman niya ang labis na pangangati. Gayundin ang dalawang nakababata nitong kapatid at maging ang ina. Nangati ang lalamunan nilang lahat. Matinding pangangati na halos ikapigtal ng kanilang hininga. At ikawala ng kanilang ulirat.

Sa di kalayuan, pasuray-suray ang lalaking lasing. Malayo pa ay maririnig na ang pagsigaw nito sa pangalan ng asawa. At nang makauwi na nga at maabutan niyang nakahandusay sa sahig ang kanyang mag-iina sinipa-sipa niya ang katawan ng asawa. Sumisigaw ng pagtawag sa akala niyang walang anumang pagtulog ng mga taong iyon sa inuwiang bahay. Nang mapansing walang imik, ni anumang pagtugon ang mag-iinang nakahandusay sa sahig  ay nahimasmasan siya sa kalasingan. Napansin niya ring bumubula ang bibig ng kanyang tatlong anak. Bumaling siya sa asawa, tinampal-tampal ang mukha nang magising. Ngunit namutla siyang lalo nang tumirik ang mata nito.Noon din, wala siyang ibang maisip na magaling kundi ang sumigaw ng pagtulong. Niyakap nang pagkahigpit-higpit ang asawa.Luhaang niyapos ang mag-iina.

Marami ang nakarinig sa palahaw na sigaw ng lalaking lasenggo; marami ang lumapit para tingnan ang nangyari; marami ang nakiusyuso ngunit sa daming iyon, walang naglakas-loob tumulong para isugod ang mag-anak sa pinakamalapit na ospital. Wala ni isa.

Lihim na dinala ang buong mag-anak at kunwari pa'y nilagak sa ICU ng pambansang ospital. Wala nang balak isalba pa ang kanilang buhay, pero ilang mga linggong pag-aaralan ang kanilang mga labi sa laboratory ng pagamutan. Iuulat naman ng Doktor na hindi marunong magtago ng lihim, sa asawang lalaking wala paring patid sa pagtangis –na ang kanyang mag-anak ay na-Food Poisoned lamang, nalason dahil sa pagkain ngunit ginawa na nila ang lahat ng kanilang makakaya, magagawa.Magmamakaawa ang lalaki.Ngunit iiling ng kawalang pag-asawa ang Doktor.Walang anu-ano’y tatakbo ang lalaki palabas ng pambansang ospital, tatangis, at sasairin ang luha hanggang sa kusa nang malimot niya ang lumbay at kusang tatawa, hahalakhakan niya ang lahat ng kaganapang sinasabi pang lubhang mapait, pagkapait-pait  gaya ng unang tikim sa nakalalasing na inumin. Tatawa siya bago tuluyang tatalon sa ituktok ng billboard na may litratong nakabikini na matatanaw sa kahabaan ng EDSA.Mabilis pa sa alas kuatro ay makikita na sa mga monitor ng telebisyon , may nag-uulat ng malagim  na kinasapitan ng lalaking hinihinalang baliw kaya tumalon sa Billboard na iyong matatanaw nga sa kahabaan ng matrapik na EDSA. At kasunod ang isang balitang ulat pangkalusugan - “walang dapat ikabahala…” paliwanag ng tagapagsalita ng DOH.Malayo tayong magkaroon ng Radiation exposure at hindi na makaaabot ito sa ating bansa.Walang dapat ikabahala –ang paliwanag ng tagapagsalita ng DOH. Kaya’t mag-aantanda ang mga Pilipinong konserbatibo sa kalinisan at kalusugan. Salamat sa Panginoon at wala ngang dapat ikabahala. Wala.Kahit na matagumpay na nailihim sa publiko ang test-result ng mga nasawi di umano sa Food Poison –na sa totoo lang ay dahil sa ibong kinakitaan ng high evidence of radiation exposure. walang dapat ikabahala –ang paulit-ulit na paliwanag ng tagapagsalita ng DOH. Wala. ?

Wednesday, June 8, 2011

Aydol ko si P-NOY


Kahit anong mangyari… Aydol kita!
Hindi po dahil magaling kang magsalita
Kundi alam kong pakikinggan mo
kaming maralita…

Kahit anong mangyari… Aydol kita!
Kahit baka huminto na po ako next sem…
Dahil pina-privatize na po University namin
Kulang daw po sa budget
Sabi ng admin…
Kinaltasan n'yo po ba iyon nang palihim?

Kahit anong mangyari… Aydol kita
Kahit bukas sasama ako kay ama pa-Maynila
Kasama ang iba pang magsasaka
Na kaanak ng 14 na nasawi sa inyo pong hacienda
sisigaw po uli sila
"Reporma sa lupa, tunay na Reporma!!”
dagdagan ninyo po kaya ang subsidy sa kanila?

Kahit anong mangyari… Aydol kita!
kahit hindi matikman ang hustisyang inaasahan
ng ate kong ginahasa ng isang congressman
wala po kasi kaming pambayad sa Abogadong pambayan…
o pautang na lang po
kung mayroon kayo diyan?

Kahit anong mangyari… Aydol kita
Kahit nag-alala ko sa pagpunta niyo sa Amerika
Baka binenta niyo na pong tuluyan
Ang Pilipinas kay Obama?
Kapalit ng Hotdog at tiwala?

Kahit anong mangyari… Aydol kita!
Kahit anong mangyari sa masa…
Sa pagtahak ng daaang
ikaw lang po ata ang nakakakita

Aydol kita! Aydol kita!
Alam mo kung bakit Aydol kita?
Kasi naman, AY DOL-ing ang mga mata ko!
Putsang mga mata ito... kaysarap dukitin!

KEYK



Ika-21 ng Disyembre
taong dalawang libo at dyes
kaarawan mo ay sumapit
bata, heto na ang iyong KEYK...
 

sa paghihip mo
sa tanging tanglaw na kandila
nawa ay makalimot ka kahit saglit
sa saklap na hatid
ng karimlang walang patid
sa bawat hagupit sa dibdib
sa pagdidildil ng alat at pait
sa pananamlay sa pagtahak ng bukas
suot ang damit na gula-gulanit
at bagong ayos na tsinelas
na tinalian ng straw
sana, sana kahit saglit bata
ay makalimot ka sa mga ito...

sana makalimot ka
na malimot mong sa mayamang tambakan ng basura
nakadepende ang ilalaman sa sikmura
na kahit tira-tirang manok
na kaunti pa lang ang uod
maari pang pagpagan
porkchop
na may buhok at buhanging nakapalaman
na nakatatakam iulam
sa kaning manamis-namis
nagpapawis
na medyo-medyo pa lang ang pagkapanis
na konting sabaw lang ang kailangan
o ketsap na pinarami ng ilang patak ng tubig-ulan
ay makararaos na ng almusal
tanghalian o hapunan,
sana, sana makalimot ka
habang nilalanghap mo
bango ng regalo kong kEYK
sa iyo

sana habang ninanamnam
tamis ng regalo kong KEYK
ay mapalitan lahat ng natikmang pait
sa mga araw ng pag-idlip
tuwing takipsilim ay sasapit
sa ilalim ng tulay
na karton at sako ang banig,
sa bawat kabang dulot ng pagpapalipad
ng papel na pinagbalutan
ng idinudumi ng puwit,
sa pagpapamanhid
upang hindi makaramdam ng sakit
mula sa balat na naggagalis, nagtutubig
nagnanana at nagnanaknak,
sa pagpapalipas ng gutom,
sa bawat pagtikim
ng tumutulong sipon,
sa bawat pagpapaambon
at sa bawat pagkagumon
sana
maparam lahat ng natikman mong pait
habang ninanamnam ang regalo kong KEYK

bata, 
ikaw ay magdiwang
sa iyong huling kaarawan...

PAGKAKAIBA-IBA?

ni Raymond Cuison noong Miyerkules, Oktubre 27, 2010 nang 6:25 AM

Tulad ni kristo Hesus na may labindalawang alagad o sa pinagandang Tawag ay mga apostoles, si Lucifer sa kanyang mga Demonyeto’t Demonyetang alagad at si Santa Cluse na may mga Elves, ang mga Doktor ay may mga Nurse… Gusto kong maging Nurse noong 1st year highschool ako, iyon yung sinagot ko sa tanong ng Substitute teacher namin sa science –sa kung anong gusto naming maging paglaki. Ewan ko kung bakit tumawa yung katabi ko sa sagot ko… Inisnaban ko nga!!! Tapos inabangan ko yung isasagot niya, para ako yung unang tatawa sa kanya… ang sabi niya, gusto niyang maging Doktor. Tinawanan ko sarili ko.

Siguro, kaya naging Demonyo si Lucifer (Dating Anghel) ay dahil sa ayaw niyang magpasakop kay Hesus. Yung para bang nakaramdam ng inggit. Na si Hesus ang tangi niyang niyuyukuran, sinasamba, sinusunod; na may Boss siyang kailangang sambahin, na siya ay isang tagasunod, tagapagsilbi. Kaya naghangad na matulad kay Hesus, na may tagasunod/tagayukod; siguro ganun. O siguro masama nga yung kaisipan niyang ayaw magpalamang sa iba, pero masama rin kaya ang naisin mo kahit man lang ang ating pagkapantay-pantay. Yung walang Diyos, walang alipin; walang panginoon. Wala si GMA, walang mahihirap na lalong naghihirap… lahat ay pantay-pantay base sa lebel ng lipunan, ng karapatan, ng pag-aari, ng kaangkinan?, yung ganun, mas OK kaya? Pero pano na ang kagandahan ng pagkakaiba-iba? Ang kaibahan ng iba’t ibang nilalang. kung ano ang pinagkaiba natin sa iba o ng iba sa atin. Bilang natatangi. Bilang buhay na patunay ng kagandahan ng daigdig o bilang daigdig ng mga buhay.

Bakit ba tayo magkakaiba-iba? Dahil hindi tayo nakatira sa iisang lugar. Hindi makapagtatanim ng palay yung mga iskemo tulad ng mga magsasakang hindi makakapangisda sa bukid nang nakaSweater Jacket –dahil magkaiba ang Geological Location nila; Hindi sasamba’t yuyukod sina Scooby at pulgoso kay Garfield na Diyos ng mga pusa, o yuyukod at sasambahin nila Felix at Tom(sa tom and jerry) si Snoopy na diyos ng mga aso –kasi magkaiba ang kanilang Relihiyon; magkakaiba ang pananaw ng isa’t isa kasi may magkakaibang ideolohiya; hindi magsasalita ng Bisaya yung mga Amerikan Citizen (makaintindi man sila ng Gay lingo o G-words ng mga pinoy), tulad ng mga pilipino sa latin (bagamat wika na natin ang Ingles) –kasi nga magkaiba ang lenggwahe nila, natin sa kanila; Ano pa ang ita kung tulad din sila ng mga puti (mahahaba tit*); hindi naman nagsusuot ng Bahag o Barong-Tagalog ang Ibanag –at sasayaw ng Tinikling… -dahil iba ang kanilang Etnicity at Kultura; Kaya dumadami ang tao, kasi iba ang Gender ng babae sa lalaki. (iba rin ba yung sa bakla at lesbian? E, parehas lang naman sila ng Pag-aari. At bakit kaya patuloy ang pagdami ng mga bakla? Hindi naman sila nabubuntis?); Kaya nga nananatili ang Pilipinas bilang 3rd World Country kasi may 1st World Country na tagapagpalubog sa mga 3rd world Country na daan upang manatili sila bilang 1st –na maayos ang Economic Condition like European at Amerikan Country… Kaya asahan na nating mas maganda ang trabahong nilalaan ng Gobyerno ng 1st world sa kanyang mamamayan, kasi kaya nilang magpasweldo ng ilang daang presidente, ilan libong Government officials, ilan daang libong General… Pero yung Trabahong nakalaan sa mga mamamayan ng bansang nasa 3rd World ay hindi first come, first serve Basis. Iyon bang sa isang kompanya may isan daang Aplikante. Nauna ka man sa pila o nahuli o naningit lang –ay out of 100 na applicants, kalahati lang ang kukunin, o bente, o sampu, o limang mapapalad at Rumble Selection. Pero syempre yung salang –sala na nila. Dehado parin yung walang mataas na pinag-aralan sa mga may mas mataas na Credibility daw, at syempre kawawa ang mga HighSchool Graduate lang, dahil mas malaki ang pag-asa ng mga College Graduate na maging Boss yung kasabayan nilang nag-apply na may Masteral Degree… kasi nga, yung mga nakalaang pampasweldo (dapat) sa milyun-milyong magtatrabahong Pilipino sa Pilipinas ay nilaan na ng gobyerno sa suswelduhin ng Presidente, mga government official, at mga Generals… at iba pang kawaning-kapit ng Gobyerno, (Ganun yata, kaya nag-uunahang makaupo ang mga ito sa napupusuhan nilang pwesto, ilang beses man sila mandaya o madaya (kuno)), Pasalamat na rin daw tayo at may tira-tira pa para sa mga Social Services. Dahil nga sa Priority rin ng Gobyerno ang pagbabayad ng utang sa mga mababait na nagpapautang sa atin… at ganun nga siguro talaga, May mga lumulubog at may mga tagapagpalubog.

May kanya-kanya kasi tayong papel na ginagampanan sa mundong ito, kanya kanyang Gawain, (wag ng magtataka sa mga taong mapapel, dahil iyon na marahil ang papel nila sa mundo) at dito makikita ang malaking bahagdan ng ating pagiging iba sa bawat isa, ng pagkakaiba-iba sa kakayanan, talento, kalikhaan, panlasa at interes ng bawat isa. Dahil meron na tayong tinatayang 5,000 ethnicities sa buong mundo; sa ngayon 4,500 mga wikang naitala, buhay man o patay –ng mga sosyolohista; dahil ang mundo ay nahahati na sa kulang kulang 250 na bansa… dahil sa kabila ng lahat ng ito, merong babae at lalaki, mayaman, mahirap at mas mahihirap, at alipin (sagigilid man o mamamahay); itim at puti, may hepa, at kayumanggi; katoliko at Protestante, Rizalista’t Arabe, Hindu at Muslim; Dahil ang planeta natin sa ngayon ay tinitirhan na ng humigit-kumulang 6.5 billion na tao, (hindi pa kasama diyan ang mga kahayupang naglalagi sa ating pamahalaan, tulad ng mga Buwitre, uwak at mga Buwaya) at nadadagdagan pa ng 90 million kada taon. Ibig sabihin 6.5 billion tayo na may pagkakaiba-iba, at humihigit pa kada araw; Dahil lahat tayo’y larawan ng natatanging nilalang (unique human being) at may katangi-tanging pag-aari, propyedad, at kagalingan na humuhubog sa pag-unlad ng lahi ng tao. Ang pagkakaiba-iba ay dahilan ng ating problema at suliranin. Gayunman, ang solusyon at kasagutan ay natutugunan din ng ating mga pagkakaiba-iba. (Global Recall)